اولین آیهاولین آیه در مکه نازل شده و مکی است. درباره اولین آیه‌ای که نازل شده نظرات مختلفی وجود دارد. در این خصوص آیات نازل شده سه یا پنج آیه از اول سوره علق به طور قطع با آغاز بعثت مقارن بوده است و به نظر می‌رسد اولین سوره کامل که بر پیامبر نازل گردیده سوره حمد است. ۱ - بررسی اقوالدرباره نخستین آیه یا آیاتی که بر پیامبر مکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شده است، بین مفسران و محققان علوم قرآنی اختلاف نظر وجود دارد که به طور اختصار به آن‌ها می‌پردازیم: ۱. آیات اول سوره علق (پنج آیه اول)؛ ۲. آیات اول سوره مدثر؛ ۳. آیه شریفه (بسم الله الرحمن الرحیم)؛ ۴. آیات سوره حمد (سوره حمد). ۱.۱ - جمع بین اقولدرباره جمع بین این اقوال گفته‌اند نخستین آیه‌ای که بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد (اقرا باسم ربک الذی خلق) و نخستین آیه‌ای که به طور آشکار فروفرستاده شد (یا ایها المدثر) است. پس آیه (یا ایها المدثر) پس از انقطاع (دوره فترت) وحی، اولین آیه است، نه به طور مطلق. درباره (بسم الله الرحمن الرحیم) که به اعتقاد جمهور شیعه جزء هر سوره از قرآن- به جز سوره توبه - است می‌توان گفت اولین آیه نازل شده است؛ ولی بحث اول بودن آیات، قطع نظر از (بسم الله) است. آیات سوره حمد نیز به صورت مجموع (در قالب یک سوره کامل)، اولین سوره است که به طور کامل نازل شده است؛ نه اولین آیات نازل شده به طور مطلق. ۲ - عناوین مرتبطاولین سوره. [۳]
حجتی، محمدباقر، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، ص۵۴.
[۵]
واحدی، علی بن احمد، اسباب النزول، ص۵.
[۶]
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص۵۷۷.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اولین آیه». |